همه چیز درباره ایبان (IBAN)

اگر هنوز نمی‌دانید که ایبان (IBAN) چیست و چه کاربردی دارد، احتمالاً در بسیاری از تراکنش‌های مالی داخلی و بین‌المللی دچار تأخیر شده‌اید یا حتی به دلیل خطاهای بانکی، هزینه‌های اضافی پرداخت کرده‌اید. ایبان (IBAN) یا شماره حساب بین‌المللی بانکی، استانداردی جهانی برای شناسایی حساب‌های بانکی است که نقش حیاتی در انتقال‌های مالی بین‌المللی ایفا می‌کند.

در گذشته انتقال پول به سایر کشورها یک چالش مهم به‌ حساب می‌آمد، اما استانداردسازی شماره‌گذاری حساب‌های بانکی به کمک این کد اختصاصی، باعث شد که این چالش از سر راه برداشته شود و افراد به‌راحتی جابه‌جایی‌های داخلی و بین‌المللی را انجام دهند.

در ادامه با این مقاله از صرافی اسپیدی اکسچنج همراه باشید تا این موضوع را بیشتر بررسی کنیم.

ایبان (IBAN) چیست؟

ایبان (IBAN) یا شماره حساب بانکی بین‌المللی، یک استاندارد جهانی برای شناسایی حساب‌های بانکی است که در تراکنش‌های بین‌المللی به کار می‌رود. این شماره که مخفف عبارت  International Bank Account Number است، با یک کد دو حرفی مربوط به کشور آغاز می‌شود، سپس دو رقم کنترل و در ادامه چندین کاراکتر الفبایی-عددی شامل شماره حساب و کد شناسایی بانک قرار می‌گیرند.

نکته مهمی که باید در اینجا به آن توجه کنید این است که ایبان جایگزین شماره‌گذاری حساب‌های داخلی بانک‌ها نمی‌شود، بلکه به‌عنوان اطلاعات تکمیلی، شناسایی دقیق حساب‌ها در پرداخت‌های فرامرزی را ممکن می‌سازد و چیزی شبیه به شماره شبا در ایران است ولی متاسفانه به دلیل تحریم‌های بین‌المللی بانکی امکان استفاده از ایبان برای انتقال پول به ایران و انجام حواله ارزی وجود ندارد.

به بیان ساده‌تر، ایبان به بانک‌های خارجی کمک می‌کند تا حساب شما را به‌درستی شناسایی کنند و انتقالات مالی به‌طور امن‌تر و سریع‌تر انجام شود. با وجود این شماره استاندارد، خطر خطاهای بانکی و تأخیر در تراکنش‌ها کاهش می‌یابد و فرآیند نقل‌وانتقال پول ساده‌تر می‌شود.

هدف از ایجاد ایبان IBAN

سیستم ایبان برای ساده‌سازی انتقال وجه به خارج از کشور طراحی شد، اما در برخی کشورها برای انتقالات داخلی نیز استفاده می‌شود. شماره حساب IBAN جدا از شماره حساب و کد شعبه شما، اطلاعاتی در مورد بانک خاص صاحب حساب، کشور محل استقرار آن بانک و ترکیبی از جزئیات دیگر حساب‌ها را ارائه می‌کند.

این ویژگی‌ها به افزایش دقت و کاهش خطاهای تراکنش، کاهش پرداخت‌های رد شده و تأخیر در انتقال‌ها کمک می‌کنند. لازم به ذکر است که ایبان‌ها تنها برای ارسال و دریافت وجه استفاده می‌شوند و برای تراکنش‌های دیگری مانند برداشت وجه نقد کاربرد ندارند.

آشنایی با ساختار ایبان و قسمت‌های مختلف آن

ایبان (IBAN) از یک کد دو حرفی کشور، دو رقم کنترل و تا ۳۵ کاراکتر الفبایی-عددی تشکیل شده است که هرکدام نقش خاصی در شناسایی دقیق حساب‌های بانکی دارند. کد کشور در ابتدا قرار می‌گیرد و بر اساس استاندارد ISO تعیین می‌شود. این کد به‌منظور شناسایی کشور صادرکننده است.

پس از آن، رقم‌های کنترل توسط مؤسسه مالی صادرکننده ایبان مشخص می‌شود که از آن برای اطمینان از صحت شماره حساب استفاده می‌شود. بعد از رقم‌های کنترل، می‌توانید شناسه بانک را مشاهده کنید.

شناسه بانک کدی است که مؤسسه مالی را شناسایی می‌کند و در صورت لزوم، می‌تواند شعبه خاصی از بانک را معرفی کند. در نهایت، شماره حساب بانکی اصلی (BBAN) را می‌بینید که به‌طور خاص حساب بانکی فرد یا شرکت را در آن مؤسسه مالی (در یک کشور خاص) شناسایی می‌کند.

این ساختار دقیق به بانک‌ها کمک می‌کند تا تراکنش‌ها را سریع‌تر و بدون خطا انجام دهند. در تصویر زیر می‌توانید یک نمونه از ساختار شماره حساب ایبان را مشاهده کنید:

کاربردهای مهم IBAN

ایبان IBAN به‌عنوان یک شماره حساب بانکی بین المللی کاربردهای مختلفی دارد که در ادامه آن‌ها را معرفی می‌کنیم:

• شناسایی حساب‌های بانکی: ایبان یک کد منحصربه‌فرد است که برای شناسایی دقیق حساب بانکی در تراکنش‌های بین‌المللی استفاده می‌شود. این کد از اطلاعات اضافی برای شناسایی بانک مقصد و حساب مربوطه برخوردار است و از ارسال پول به حساب‌های اشتباه جلوگیری می‌کند.
• انتقال وجه بین‌المللی: ایبان برای ارسال پول به کشورهای دیگر الزامی است. هنگام ارسال وجه به کمک ایبان، باید اطلاعات دیگری مانند نام و آدرس گیرنده، نام بانک و گاهی هدف انتقال یا روابط شما با گیرنده نیز ارائه شود. این اطلاعات کمک می‌کند تا تراکنش به صورت صحیح انجام شود.
• دریافت وجه از خارج: برای دریافت پول از خارج از کشور، فرستنده باید ایبان حساب شما را داشته باشد. در صورتی که پول به ارزی غیر از ارز حساب شما ارسال شود، بانک آن را با نرخ تبدیل روز، به ارز حساب شما تبدیل می‌کند.

استانداردها و الزامات شماره‌های حساب بانکی بین‌المللی

ایبان برای حل مشکلات ناشی از استانداردهای مختلف ملی در شناسایی حساب‌های بانکی ایجاد شد. استفاده‌های متفاوت از اشکال الفبایی-عددی برای نمایش بانک‌ها و حساب‌ها، باعث بروز خطاها و نقص در اطلاعات پرداخت‌ها می‌شد.

برای رفع این مشکلات، سازمان ISO در سال 1997 استاندارد ISO 13616 را منتشر کرد. بعد از گذشت زمان کوتاهی، کمیته استانداردهای بانکی اروپا (ECBS) نسخه‌ای ساده‌تر با حروف بزرگ و طول ثابت برای ایبان هر کشور ارائه داد.

در سال 2003، نسخه جدیدی از استاندارد ISO 13616 منتشر شد که هنوز هم استفاده می‌شود. این استاندارد جدید تأکید دارد که اجزای ایبان باید قابلیت پردازش داده‌ها به‌صورت بین‌المللی را فراهم کند، اما هیچ‌گونه جزئیات خاصی در مورد روش‌های داخلی، مانند سازمان‌دهی فایل‌ها یا زبان‌ها ارائه نمی‌دهد.

نحوه دریافت ایبان (IBAN) برای حساب بانکی

برای دریافت ایبان (IBAN)، اولین قدم افتتاح حساب بانکی بین‌المللی است، زیرا بدون داشتن چنین حسابی، امکان دریافت IBAN وجود ندارد. پس از باز کردن حساب، باید اسناد و مدارک لازم را به بانک ارائه دهید تا آن‌ها یک کد اختصاصی برای شما ایجاد کنند.

پس از ایجاد آی‌بان، این کد در پروفایل بانکداری شما نمایش داده می‌شود. توجه داشته باشید که هر بانک بین‌المللی ممکن است از الگو و ساختار خاصی برای تعریف IBAN استفاده کند.

چگونه شماره ایبان خود را پیدا کنیم؟

حال که به طور کامل می‌دانید ایبان (IBAN) چیست و ساختار آن چگونه است، احتمالا با این سوال مواجه می‌شوید که چگونه شماره ایبان خود را پیدا کنیم؟ در پاسخ به این سوال باید گفت این شماره در هر صورتحساب کاغذی بانکی که بانک چاپ می‌کند، موجود است. همچنین احتمالا در حساب آنلاین شما در سیستم بانکداری اینترنتی نیز نمایش داده می‌شود. اگر نتوانستید شماره حساب خود را در این مکان‌ها پیدا کنید، می‌توانید با بانک تماس بگیرید، از دایرکتوری ایبان (IBAN Registry) یا ابزار محاسبه‌گر آن استفاده کنید.

دایرکتوری ایبان چیست؟

دایرکتوری ایبان یک فهرست از کشورهایی است که با جدیدترین استانداردهای ایبان (ISO 13616) تطابق دارند. این دایرکتوری توسط سوئیفت منتشر می‌شود و جزئیات فرمت ایبان هر کشور را در خود دارد. همچنین دایرکتوری تاریخچه به‌روزرسانی‌های سند را نمایش می‌دهد و توضیحی کوتاه از اصطلاحات مهم استفاده شده در تراکنش‌های بانکی ارائه می‌دهد.

کدام بانک‌ها از شماره‌ حساب IBAN استفاده می‌کنند؟

نکته بسیار مهمی که باید درباره شماره ایبان بدانید این است که تمامی کشورهای دنیا از آن استفاده نمی‌کنند. در واقع بانک‌های ایالات متحده، کانادا، استرالیا، نیوزیلند و چین از کدهای آی‌بان استفاده نمی‌کنند و به‌جای آن از کدهای سوئیفت و شماره‌های مسیریابی استفاده می‌کنند. در طرف مقابل بیشتر کشورهای اروپایی، برخی از کشورهای آسیایی و خاورمیانه، استفاده از IBAN را در دستور کار خود قرار داده‌اند.

طبق اعلام ECBS (خدمات بانکی تجاری اروپا)، مسئولیت ایجاد شماره حساب ایبان بر عهده بانکی است که حساب را مدیریت می‌کند. همچنین فرمت شماره حساب بانکی اصلی (BBAN) توسط نهاد پرداخت یا بانک مرکزی هر کشور تعیین می‌شود و هیچ استاندارد یکسانی برای فرمت‌های مختلف وجود ندارد. در واقع ممکن است آن‌ها فرمت BBAN را در سوئیفت ثبت کنند، اما کشورهای مختلف ملزم به این کار نیستند.

تفاوت ایبان (IBAN) و کد سوئیفت (SWIFT)

همان‌طور که گفتیم، برخی از کشورها به‌جای شماره حساب بانک بین المللی، از کد سوئیفت استفاده می‌کنند. ایبان و کد سوئیفت هر دو برای شناسایی حساب‌های بانکی در تراکنش‌های بین‌المللی به کار می‌روند، اما تفاوت اصلی آن‌ها در چیزی است که شناسایی می‌کنند.

کد سوئیفت برای شناسایی بانک‌ها در تراکنش‌های بین‌المللی استفاده می‌شود، در حالی که ایبان برای شناسایی دقیق حساب بانکی فرد یا شرکت در آن تراکنش به کار می‌رود. به این ترتیب، ایبان بیشتر به حساب فردی و سوئیفت به بانک مربوط می‌شود.

سیستم سوئیفت که پیش از ایبان ایجاد شده است، همچنان روش اصلی برای انجام بیشتر انتقال‌های مالی بین‌المللی است. دلیل اصلی محبوبیت سوئیفت این است که امکان انتقال حجم زیادی از اطلاعات مالی، از جمله وضعیت حساب، مبالغ بدهی، بستانکاری و جزئیات انتقال وجه را فراهم می‌کند. هرچند بانک‌ها معمولاً از کد شناسایی بانک (BIC) به جای کد سوئیفت استفاده می‌کنند، اما این دو کد از نظر ساختاری مشابه و قابل تعویض‌ هستند.

هزینه استفاده و نرخ کارمزد

در واقع هزینه استفاده از شماره حساب بانکی بین‌المللی از آن دسته موضوعات بسیار مهم است که معمولا بیشتر افراد با آن مواجه می‌شوند.

ایبان برای انتقالات بانکی بین‌المللی ضروری است، بنابراین باید انتظار پرداخت هزینه‌های انتقال بانکی را داشته باشید. این هزینه‌ها بسته به کشور و نرخ تبدیل ارز متفاوت است، اما معمولاً یک هزینه پردازش و کمیسیون برای تراکنش‌ها دریافت می‌شود.

میزان امنیت IBAN

استفاده از شماره ایبان برای انتقال پول امنیت بالایی دارد و این امر توسط مقامات مالی در منطقه یورو تایید شده است. در واقع اگرچه دیگران می‌توانند از طریق ایبان شما پول به حساب شما واریز کنند، اما امکان برداشت یا انتقال وجه از حساب شما وجود ندارد. این بدان معناست که هیچ‌گونه ریسک امنیتی برای موجودی حساب شما وجود ندارد.

اگر ایبان اشتباهی وارد کنم چه اتفاقی می‌افتد؟

اگر ایبان اشتباهی وارد کنید و حسابی با آن ایبان وجود نداشته باشد، پرداخت رد می‌شود، اما اگر ایبانی وارد کنید که با حسابی در آن بانک مطابقت داشته باشد، احتمالاً انتقال انجام می‌شود (حتی اگر نام گیرنده اشتباه باشد). باید بدانید که در صورت انجام انتقال اشتباهی، بدون اجازه گیرنده نمی‌توانید انتقال را معکوس کنید.

جمع بندی

در این مطلب به طور کامل ایبان یا همان شماره حساب بانکی بین‌المللی را از زوایای مختلف مورد بررسی قرار دادیم و اطلاعات کاملی درباره هدف از ایجاد، ساختار آن، کاربردها، استانداردها، نحوه دریافت، چگونگی مشاهده ایبان و سایر موضوعات مهم آن ارائه کردیم. اگر همچنان درباره IBAN سوال خاصی دارید، از طریق بخش کامنت‌ها با ما به اشتراک بگذارید.